 |
| Nhà bà Trần Thị Lý xây nên từ mẫu thiết kế nhà an toàn chống lũ |
Trong đợt mưa lũ dồn dập cuối tháng 10 đầu tháng 11 vừa qua, ngôi nhà bà Trần Thị Lý (thôn An Xuân Bắc, xã Quảng Điền) chỉ bị ngập nhẹ. Gia đình bà còn đón hàng xóm đến tránh trú khi nước lên. Ngôi nhà 2 tầng nhỏ nhắn trị giá 250 triệu đồng xây nên từ mẫu thiết kế nhà an toàn chống lũ và sự hỗ trợ một phần kinh phí của Quỹ Sống năm 2021.
Định cư ở cuối vùng hạ lưu sông Bồ, bà Lý cùng trăm hộ dân thường xuyên sống trong cảnh lo âu mùa mưa bão. Năm 2020, nước lũ tràn vào nhà cũ ngập lút cửa sổ, tài sản thiệt hại đáng kể. “Cảnh chạy lụt hàng năm ớn lắm, gia đình tui nằm trong diện di tản sớm tránh thiệt hại. Giờ thì mọi thứ thay đổi hoàn toàn, tới mùa chỉ chuẩn bị thêm nhu yếu phẩm. Tui còn tự tin đưa xóm giềng qua lưu trú những ngày nước lên”, bà nói, rồi khoe thêm: “Không chỉ yên tâm trong mưa lũ, trận lốc xoáy tháng 9/2025 làm tốc mái hư hại mấy chục nhà xung quanh, riêng nhà tui thì không hề hấn chi”.
Đón đoàn dự án về thăm lại, khảo sát mới đây, bà Lý chia sẻ: “Làm nông có cái nhà kiên cố, thêm chức năng chống lũ nữa thiệt lòng tui không nghĩ tới. Mong nhiều gia đình khó khăn đều có mái ấm an toàn như chúng tôi, sẽ không còn cảnh chính quyền đón đưa, rời nhà đi đến nơi khác mỗi mùa mưa lũ tới”.
Nhà chống lũ của Quỹ Sống triển khai từ năm 2013 ở nhiều tỉnh, thành chịu tác động của thiên tai. Giai đoạn 2021 - 2022, chương trình đã hỗ trợ và hoàn thiện 108 ngôi nhà tương tự ở Huế. Mỗi căn nhà được thiết kế và điều chỉnh theo đặc thù văn hóa phong tục nơi hộ dân sinh sống. Sau chuyến khảo sát và làm việc mới đây với các cơ quan chức năng, Quỹ dự kiến sẽ triển khai thêm nhiều căn nhà cho cư dân khó khăn vùng thấp trũng ở Cố đô.
Không riêng nhà chống lũ của Quỹ Sống, từ năm 2018 - 2024, Dự án “Tăng cường khả năng chống chịu với những tác động của biến đổi khí hậu cho các cộng đồng dễ bị tổn thương ven biển Việt Nam” thông qua Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (Dự án GCF) hỗ trợ xây mới hơn 730 nhà trên toàn địa bàn Thừa Thiên Huế (nay là TP. Huế). Nhiều dự án, chương trình khác giúp người dân có mái ấm vững chãi, giảm thiểu thiệt hại, sinh sống an toàn hơn trong thiên tai.
Sau đợt mưa lũ Nam Trung Bộ, một số trang mạng xã hội đã chia sẻ về các mô hình nhà chống lũ từng có ở miền Trung. Trong số này, có một vài mẫu nhà được xây dựng ở xã Hương Vân cũ (nay là phường Hương Trà) với đặc trưng gác mái cao làm nơi sinh hoạt cho các thành viên trong gia đình và cầu thang bên ngoài cho gia súc gia cầm lên cao tránh ngập.
 |
| Một căn nhà an toàn trong lũ có hệ thống cầu thang giúp đưa đồ đạc lên cao |
Ông Đặng Văn Hòa, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Biến đổi khí hậu (Sở Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng, nhà chống chịu mưa lũ từ các dự án đã phát huy hiệu quả, nâng cao năng lực phòng chống thiên tai cho cộng đồng. Đặc biệt, với phương châm "4 tại chỗ", mỗi ngôi nhà trở thành một “pháo đài an toàn”, người dân có thể ứng phó trong giờ phút nguy cấp, giảm bớt áp lực cho lực lượng chức năng.
Song song với kinh nghiệm dân gian và dự án hỗ trợ, khung chính sách về nhà ở phòng tránh bão lụt từng bước được hoàn thiện ở cấp cao hơn. Mới đây, Bộ Xây dựng đã công bố hệ thống mẫu nhà chống lũ cho miền Trung để các địa phương truyền thông, giúp người dân lựa chọn tham khảo mẫu phù hợp với đặc thù văn hóa đời sống. Trước đó, tại Thông tư 16/2014/TT-BXD hướng dẫn thực hiện Quyết định 48, Bộ Xây dựng đã yêu cầu các địa phương nghiên cứu thiết kế tối thiểu 3 mẫu nhà ở phòng, tránh bão, lụt điển hình, thì Huế và Thanh Hóa có 6 - 8 mẫu nhà ở, cho thấy sự chủ động từ trước trong công tác chăm lo an sinh cho dân.
Mưa bão ngày càng cực đoan và khó lường, “phá vỡ mốc lịch sử, phá vỡ quy luật” diễn ra trong cả nước. Dự báo trong tương lai, tình hình thời tiết phức tạp gia tăng, các chuyên gia khuyến cáo Huế và các tỉnh miền Trung về lâu dài xác định chung sống và thích ứng với lũ lụt phức tạp hơn.
Mỗi đợt thiên tai khốc liệt đi qua, mốc lũ cũ sẽ là cao độ nền cho những ngôi nhà mới như cách người dân Huế từng làm sau cơn đại hồng thủy năm 1999. Khi ngôi nhà đủ an toàn, những cuộc dắt díu chạy lũ sẽ thưa dần, nỗi lo mất mát về người và tài sản được đẩy lùi. Nhà không chỉ là chốn trú ngụ đơn thuần, mà trở thành điểm tựa che chở con người trước cơn thịnh nộ của thiên nhiên. Đó vừa là giải pháp công trình, vừa là sự chủ động dài hơi để xây dựng cuộc sống bền vững, thích nghi với biến đổi khí hậu trong tương lai.
Bài, ảnh: T. Linh