Nhiều người ở các ngành nghề khác nhau nhưng có chung niềm đam mê kiến trúc, đô thị cùng xem phim
Ở đó, có thể thấy rõ vô vàn vấn đề mà xã hội hiện đại đang phải đối mặt trước thách thức đô thị hóa. Bắt đầu từ những nước châu Mỹ, đô thị hóa và những hệ lụy của nó đang tràn đến Việt Nam như một lời cảnh báo nếu không rút ra được những bài học mà người ta vấp phải. Tất cả là thất bại nếu không có tầm nhìn xa và rộng.
Trong không gian nhỏ của quán cà phê giữa lòng đô thị Huế, những bộ phim như thế được Viện Nghiên cứu Phát triển tỉnh phối hợp với CLB Điện ảnh kiến trúc trình chiếu định kỳ một ngày trong tháng. Người xem đủ thành phần, từ chuyên gia với nhiều năm kinh nghiệm, bạn trẻ sinh viên đang tập tành nghiên cứu hay những người “ngoại đạo”… Dù là ai đi nữa, những câu chuyện thực tế trong mỗi bộ phim như một tuyên ngôn, chỉ thẳng người xem sự thất bại đắng cay mà một vài đô thị trên thế giới gặp phải, và cái giá phải trả là rất đắt, thậm chí nếu không nói phải đánh đổi mấy thế hệ đời người.
Trong bộ phim “Giai thoại Pruitt-Igoe, một câu chuyện đô thị” do đạo diễn Chad Freidrichs thực hiện đã chỉ rõ người xem sự thất bại của nhà ở xã hội trong lịch sử kiến trúc và quy hoạch thế giới. Được xây dựng vào năm 1956, khu nhà ở xã hội Pruitt-Igoe (Saint-Louis, tiểu bang Missouri, Mỹ) bao gồm tổ hợp 33 khối nhà 11 tầng sau 20 năm sử dụng đã bị đập bỏ hoàn toàn. Người ta biết đến khu này bởi không có an ninh trật tự, tội phạm tung hoành mà cảnh sát thì hoàn toàn bất lực. Vậy thì những lý do nào đã gây ra sự thất bại của Pruitt-Igoe? Thực sự có phải do lỗi của người dân hay của kiến trúc mà dư luận thường hay nói đến? Tất cả được đạo diễn bộ phim phỏng vấn chính những người dân đã từng sống ở Pruitt-Igoe và đi tìm những bằng chứng đầy thuyết phục từ nhiều nguồn tư liệu lịch sử quý giá. Để rồi, người ta khẳng định rằng dù cuộc sống tốt đẹp cần phải hội tụ nhiều yếu tố, kiến trúc chỉ là một phần trong đó.
Hay như tựa đề bộ phim “Ngoại ô tươi sáng” của bộ đôi đạo diễn Gary Burns và Jim Brown về sự đô thị hóa tràn làn ở thành phố Calgary của Canada vô vàn tiêu cực. Bối cảnh phim dẫn dắt người xem thấy rõ sự thất bại từ tổn thất nặng nền về ảnh hưởng trực tiếp của môi trường thông qua hoạt động xây dựng, giao thông đi lại, hay thiết kế quy hoạch không có không gian công cộng, cây xanh.
Bạn trẻ Nguyễn Đăng Vinh (TP. Huế), người thường xuyên theo dõi những bộ phim này, thừa nhận có tác động rất lớn đến bản thân khi suy ngẫm về vấn đề quy hoạch đô thị. Vinh cho rằng, không chỉ đối với những người có chuyên môn mà người dân cũng cần được nắm rõ bản chất của vấn đề, để từ đó mỗi khi có những dự án về quy hoạch phát triển đô thị tại địa phương thì tất cả đều có thể đóng góp ý kiến, phản biện, góp phần xây dựng các dự án đó một cách hoàn chỉnh, phù hợp với tình hình thực tế về môi trường, cảnh quan, văn hóa, đời sống của con người.
TS. Đặng Minh Nam, Viện phó Viện Nghiên cứu Phát triển tỉnh – một trong những người khởi xướng chương trình chiếu phim này ở Huế vào đầu năm 2019 nói rằng, không riêng gì Huế mà cùng thời điểm, hàng tháng mỗi bộ phim sẽ được trình chiếu ở nhiều nơi, như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Lạt, Vinh… Ra đời vào năm 2015, “món ngon” này duy trì một tháng 1 bộ phim liên quan đến chủ đề phát triển đô thị đi kèm những bài học thất bại.
“Với góc độ những nhà chuyên môn, hy vọng họ sẽ thấy được những bài học để có những giải pháp và định hướng tốt hơn. Hay xa hơn, cần phân tích nhiều yếu tố liên quan khác như kinh tế, văn hóa, xã hội chứ không riêng gì những bản vẽ quy hoạch thuần túy. Ngoài ra, cần có cái nhìn tổng quan, cẩn trọng khi quyết sách các vấn đề lớn, đặc biệt việc mở rộng đô thị như hiện nay”. TS. Nam đúc kết.
Bài, ảnh: NHẬT MINH