 |
| DSCKII. Hồ Thị Họa My (bên trái) kiểm tra phân loại thuốc tại Bệnh viện Trung ương Huế |
Trường hợp người dân tự ý mua thuốc, tự chữa bệnh tại nhà gây ra những hậu quả gì, thưa bà?
Việc tự ý mua thuốc và chữa bệnh tại nhà tiềm ẩn nhiều hậu quả nghiêm trọng. Đầu tiên, nó có thể che lấp triệu chứng bệnh nặng và làm chậm trễ việc chẩn đoán, điều trị kịp thời các bệnh lý tiềm ẩn, khiến tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn. Thứ hai, mọi loại thuốc đều có tác dụng phụ. Thứ ba, nếu đang dùng nhiều loại thuốc, việc tự ý bổ sung thêm có thể gây tương tác thuốc nguy hiểm, làm giảm hiệu quả hoặc tăng độc tính.
Đáng lo ngại nhất là việc tự ý sử dụng kháng sinh bừa bãi sẽ dẫn đến kháng kháng sinh, khiến việc điều trị các bệnh nhiễm trùng trở nên khó khăn và tốn kém hơn.
Điều đó càng nhấn mạnh thêm sự quan trọng về chỉ định của bác sĩ, dược sĩ khi dùng thuốc?
Đúng vậy! Bác sĩ là người có chuyên môn sâu về y khoa, được đào tạo để thăm khám, khai thác tiền sử bệnh, chỉ định các xét nghiệm cần thiết nhằm đưa ra chẩn đoán bệnh chính xác. Dựa trên chẩn đoán đó, bác sĩ sẽ lựa chọn loại thuốc tối ưu và xác định liều lượng, phác đồ điều trị phù hợp với từng bệnh nhân.
Song hành cùng bác sĩ là dược sĩ, người giữ vai trò chuyên gia về thuốc. Dược sĩ sẽ kiểm tra đơn thuốc của bác sĩ để đảm bảo không có sai sót, đồng thời tư vấn chi tiết về cách dùng thuốc và những điều cần lưu ý. Đặc biệt, dược sĩ có kiến thức sâu rộng về dược lý, dược động học, giúp cảnh báo về các tác dụng phụ thường gặp và tương tác thuốc nguy hiểm nếu người bệnh đang sử dụng nhiều loại thuốc khác nhau.
Sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ và dược sĩ tạo thành một hệ thống vững chắc, đảm bảo người bệnh được chẩn đoán đúng, điều trị đúng thuốc, đúng liều, đúng cách, từ đó tối ưu hóa hiệu quả điều trị, giảm thiểu tối đa các rủi ro.
Mới đây, cơ quan chức năng phát hiện lượng lớn thuốc tân dược, sữa, thực phẩm chức năng giả trên thị trường. Bà có thể đưa ra một vài gợi ý hướng dẫn cách phân biệt thật/giả đối với các sản phẩm như đã nêu?
Việc phân biệt hàng thật/giả bằng mắt thường là vô cùng khó, thậm chí thuốc giả ngày nay rất tinh vi, chỉ thực hiện xét nghiệm mới cho kết quả chính xác. Tuy nhiên, có một số gợi ý chung để người tiêu dùng cảnh giác đối với cả thuốc tân dược, sữa và thực phẩm chức năng.
Đối với thuốc tân dược, hãy kiểm tra kỹ bao bì và tem chống giả: Thuốc thật có bao bì nguyên vẹn, in rõ nét, không nhòe, không lỗi chính tả, và tem chống giả của Bộ Y tế (QR code, hologram) phải còn nguyên, có thể quét mã kiểm tra trên ứng dụng "Quét mã kiểm tra thuốc" (VNMedTracker). Luôn kiểm tra số đăng ký (SĐK) rõ ràng (ví dụ: VN-XXXX-XX) và tra cứu trên website Cục Quản lý Dược (drugbank.vn).
Đối với sữa, chú ý đến bao bì và tem chống giả: Sữa thật có tem niêm phong nguyên vẹn, mã vạch rõ ràng (có thể check bằng app iCheck, VietCheck) và hạn sử dụng in sắc nét, không bị tẩy xóa. Về mùi vị và độ hòa tan, sữa thật có mùi thơm tự nhiên và hòa tan đều trong nước ấm, không vón cục, trong khi sữa giả thường có vị ngọt gắt hoặc mùi hóa chất. Sữa nhập khẩu phải có phiếu công bố chất lượng và tem phụ tiếng Việt.
Với thực phẩm chức năng (TPCN), cần xem kỹ thông tin sản phẩm: TPCN thật phải ghi rõ số công bố (VD: 1234/YYYY/ATTP-XNCB) trên bao bì và có thể tra cứu tại Cục An toàn thực phẩm (antoanvstp.vn). Cảnh giác với những sản phẩm quảng cáo quá đà, "chữa bách bệnh", bởi TPCN thật chỉ ghi rõ tác dụng hỗ trợ chức năng và không thay thế thuốc…
Một số người sử dụng TPCN như thuốc điều trị giúp giảm bệnh, phục hồi sức khỏe. Nếu lạm dụng TPCN có gây hại gì cho cơ thể không? Theo bà, dùng như thế nào là hợp lý, hiệu quả?
TPCN là sản phẩm hỗ trợ chức năng cơ thể, bổ sung dinh dưỡng, tăng cường sức khỏe và giảm nguy cơ mắc bệnh. Tuy nhiên, TPCN không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh. Việc lạm dụng hoặc sử dụng TPCN như thuốc điều trị có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng.
Cụ thể, người dùng có thể bị ngộ độc hoặc quá liều do một số TPCN chứa vitamin (A, D, E, K) hoặc khoáng chất (sắt, canxi) nếu dùng quá liều sẽ tích tụ gây độc cho gan, thận, hoặc gây vôi hóa mạch máu. Nguy hiểm hơn, việc tin dùng TPCN thay thế thuốc có thể che giấu bệnh nghiêm trọng, khiến bệnh tiến triển nặng mà không được kiểm soát. Một số TPCN không rõ nguồn gốc còn có thể chứa chất cấm hoặc thành phần độc hại, gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng như tăng huyết áp, suy tim.
Để dùng TPCN hợp lý và hiệu quả, trước khi sử dụng bất kỳ loại TPCN nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ, đặc biệt nếu bạn có bệnh lý nền, đang dùng thuốc khác, hoặc đang mang thai/cho con bú. Trong quá trình sử dụng, hãy theo dõi phản ứng của cơ thể và ngưng sử dụng nếu có dấu hiệu bất thường. Cuối cùng, TPCN chỉ là "thực phẩm bổ sung", không thể thay thế cho một chế độ ăn uống cân bằng, đầy đủ dưỡng chất và lối sống lành mạnh (tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc, giảm stress).
Thời buổi mạng xã hội phát triển, thông tin quảng cáo thuốc, TPCN có mặt khắp nơi. Bà có thể đưa ra lời khuyên như thế nào để giúp người tiêu dùng có thể tiếp cận thông tin tin cậy, an toàn?
Theo tôi, đầu tiên hãy kiểm tra nguồn thông tin một cách cẩn trọng. Luôn ưu tiên các nguồn chính thống như website của Bộ Y tế, Cục Quản lý Dược, Cục An toàn thực phẩm, hoặc các bệnh viện lớn, trường đại học y dược uy tín.
Cần kiểm tra giấy phép và tem chống giả của sản phẩm và các thông tin sản phẩm như đã nêu trên. Tuyệt đối không tự ý mua thuốc hay TPCN theo lời khuyên trên mạng. Nên cảnh giác với hàng xách tay và sản phẩm bán online giá rẻ. Đặc biệt, khi dùng bất kỳ loại thuốc hay TPCN nào, hãy theo dõi phản ứng cơ thể. Ghi lại liều lượng và thời gian sử dụng, và ngưng ngay nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào như dị ứng (ngứa, phát ban), đau bụng, chóng mặt. Nếu nghi ngờ hàng giả, hãy chủ động báo cáo cho cơ quan chức năng qua đường dây nóng của Cục Quản lý Dược (1900545459) hoặc Cục ATTP (0989 898 913).
Xin cảm ơn bà!