Nhà thơ Thanh Tùng (thứ 2, từ trái sang) trong một lần gặp mặt bạn hữu
Vì sao nó hay. Vì nó đắm đuối, hết mình, xả thân, ngọt lịm... dư vị yêu, nhưng nó cũng đầy xa xót, xa xót đến đau đớn, đến nấc nghẹn, về những điều đã mất, sẽ mất vì tình yêu đẹp quá, sâu sắc quá, đến cùng quá. Thì đã bảo, chỉ duy nhất trên đời, tình yêu là cái thứ vô cùng đơn giản nhưng lại cực kỳ phức tạp, chả ai lý giải được. Biết là nó thế, hình thù vậy, nhưng té ra lại chả phải là vậy. Nó là cái thứ vô cùng kỳ ảo, nó khiến con người lao đao dở sống dở chết, sợ nó hơn sợ... yêu nhưng rồi lại cứ xông vào, hoan hỉ xông vào, đau đớn xông vào. Hạnh phúc luôn song hành với đớn đau là thế. Bài thơ của ông, có thể nói, từng câu đều rớm máu, nhưng nó không làm cho người ta kinh hãi, người ta ngại, mà lại khiến người nghe, người đọc đắm say hơn, khao khát yêu khao khát sống hơn, nghịch lý là đấy mà sức vĩnh hằng của nó cũng ở đấy.
Thanh Tùng là nhà thơ có cuộc đời lận đận. Ông từng làm công nhân, công nhân quai búa thật sự ở Hải Phòng. Nhà thơ Trần Nhuận Minh có bài thơ “Nhà thơ áp tải” là viết về ông. Gặp ông, ngắm ông, nhìn ông gân guốc, tay to và đầy chai cũng hiểu ông đã phải lao động cơ bắp đến như thế nào. Nhưng là nhà thơ, lao động khổ mấy thì khổ, ông vẫn yêu thơ và yêu... người. Bài thơ tình bật máu “Thời hoa đỏ” ông viết là để vĩnh biệt một mối tình, nghe nói là đầy đau đớn và ngang trái, nhưng nó là tình yêu rút ruột, tình yêu quặn thắt, tình yêu tận hiến tận hưởng. Tất nhiên sau đấy nó được cộng hưởng bởi nhạc sĩ Nguyễn Đình Bảng nên sức lan tỏa càng rộng.
Ông lận đận sống, kể cả khi “Thời hoa đỏ” đã rất nổi tiếng, cho đến khi chuyển vào TP. Hồ Chí Minh sống với con gái. Tết 1995, tôi được uống rượu cùng ông tại tư gia của nhà thơ Trương Nam Hương. Hôm ấy tôi nhớ, còn có các nhà thơ, nhạc sĩ Trần Mạnh Hảo, Hữu Xuân, Quang Hoài, Đặng Nguyệt Anh, Nguyễn Vũ Tiềm và thầy giáo Thái Huy Lĩnh, một người rất mê các... nhà thơ. Ông đã đọc lại bài thơ này. Ban đầu đọc rất đúng phong cách công nhân, mà là công nhân Hải Phòng, ấy là to, rõ, mạch lạch, có đoạn như gào lên, như đua với sóng biển. Nhưng đến đoạn cuối, và khi ông quên, đọc lại từ đầu, thì ông khóc, khóc nức nở, nước mắt nhòe nhoẹt. Ký ức tình yêu, sự lay động của tình, của chữ, của những dồn nén, khiến ông, suốt bao nhiêu năm, bươn chải thế, sóng gió thế, xê dịch thế, gặp một lúc tĩnh tâm giữa TP. Hồ Chí Minh náo nhiệt, vẫn phải khóc, khóc ngon lành...
Sáng nay, nhà báo Hoài Hương từ TP. Hồ Chí Minh nhắn: “Nhà thơ Thời hoa đỏ mất rồi”. Tôi bàng hoàng dù biết ông cũng đã 83 tuổi, và mắc bệnh ung thư dạ dày hơn một năm nay. Nhà thơ Thanh Tùng sinh năm 1935 tại Nam Định, tên thật là Doãn Tùng. Linh cữu nhà thơ Thanh Tùng được quàn tại Nhà tang lễ TP. Hồ Chí Minh; lễ viếng bắt đầu từ lúc 10h sáng ngày 13/9; sau đó thi hài ông sẽ được đưa đi an táng tại Nghĩa trang Hoa viên Bình Dương.
Những ngày này là đang cuối mùa phượng đỏ, một người bạn nhắn tôi như thế, ông đã chọn cuối mùa hoa đỏ để ra đi, tuy thế, dù đã “Bước lặng yên trên đường vắng năm nao”, ông vẫn “Anh của thời trai trẻ ngày xưa”.
Vĩnh biệt ông.
THỜI HOA ĐỎ
Dưới màu hoa như lửa cháy khát khao
Anh nắm tay em bước dọc con đường vắng
Chỉ có tiếng ve sôi chẳng cho trưa hè yên tĩnh
Chẳng chịu cho lòng ta yên
Anh mải mê về một màu mây xa
Về cánh buồm bay qua ô cửa nhỏ
Về cái vẻ thần kỳ của ngày xưa
Em hát một câu thơ cũ
Cái say mê một thời thiếu nữ
Mỗi mùa hoa đỏ về
Hoa như mưa rơi rơi
Cánh mỏng manh tan tác đỏ tươi
Như máu ứa một thời trai trẻ
Hoa như mưa rơi rơi
Như ngày tháng xưa ta dại khờ
Ta nhìn sâu vào trong mắt nhau
Mà thấy lòng đau xót
Trong câu thơ của em
Anh không có mặt
Câu thơ hát về một thời yêu đương tha thiết
Anh đâu buồn mà chỉ tiếc
Em không đi hết những ngày đắm say
Hoa cứ rơi ồn ào như tuổi trẻ
Không có ai có thể lạnh tanh
Hoa đặt vào lòng chúng ta một vệt đỏ
Như vết xước của trái tim
Sau bài hát rồi em lặng im
Cái lặng im rực màu hoa đỏ
Anh biết mình vô nghĩa đi bên em
Sau bài hát rồi em như thể
Em của thời hoa đỏ ngày xưa
Sau bài hát rồi anh cũng thế
Anh của thời trai trẻ ngày xưa
Bài, ảnh: VĂN CÔNG HÙNG