Tân Lang
8. Tân Lang, tục danh quả cau, còn gọi là tân môn, hay nhân tần, tẩy đản đơn. Chữ tân và chữ lang đều là tiếng xưng chỉ người khách quí, nên ngày xưa bất kể sang hèn, người khách đến nhà phải dọn vật này lên trước, là thủ nghĩa như thế. Quả cau có nhiều dược tính, có thể làm thuốc chữa giun sán, hạ khí, lợi tiểu, viêm ruột, chữa bệnh trẻ con tróc đầu. Ngạn ngữ có câu: “Năm trước giá cau rẻ, thì năm sau giá lúa đắt”, hay như câu: “Được mùa lúa, úa mùa cau” nói thế thường có linh nghiệm. Trái cau khô nhai với lá trầu là thứ thuốc phòng khỏi đau răng, nhưng ăn quá nhiều thì có nguy cơ dễ bị ung thư miệng.
Năm Minh Mạng thứ 17, đúc xong Cửu đỉnh, cho khắc hình tượng cây cau có quả lên Anh đỉnh.
Hồ Điệp Tử
9. Hồ Điệp Tử, tức là loại đạn bươm bướm; một loại tạc đạn khi bắnra khỏi nòng đại pháo thì đường bay của nó trông giống hình con bươm bướm. Lại nói khi loại đạn này nổ thì bung ra tứ phía trông như tổ kén của con bươm bướm nở cho nên có tên như vậy. Còn hồ điệp mới là con bươm bướm (đã có một số bản dịch nhầm chữ hồ điệp thành hồ điệp tử). Hồ điệp tử là một loại đạn, được chế tác gần giống như tạc đạn sau này, dùng để công phá thành trì, đánh vào chiến hạm, uy hiếp đối phương, được sử dụng nhiều dưới thời Nguyễn sơ.
Năm Minh Mạng thứ 17, đúc xong Cửu đỉnh, cho chạm hình tượng hồ điệp tử lên Anh đỉnh.
Bắc Đẩu
10. Bắc Đẩu,tức sao Bắc Đẩu, chòm sao Đại Hùng, một tinh quần ở thẳng miền Bắc Cực, gồm bảy vì sao sáng, nên cũng gọi là chòm Thất tinh.
Ngày xưa, người đi biển, đi rừng hoặc bị lạc giữa sa mạc mênh mông, ban đêm nhìn lên bầu trời thấy sao Bắc Đẩu thì xác định được phương hướng. Nhà thiên văn xem sao Thất tinh mà đoán vận địa giới, biết chuyện nắng mưa trên trời và cả thế sự sắp diễn ra.
Theo truyền thuyết thì sao Bắc Đẩu được trời ủy nhiệm biến thành vị thần giữ sổ sinh của hạ giới. Con người sống thọ, hay chết yểu cũng từ vị thần này.
Năm Minh Mạng thứ 17, đúc xong Cửu đỉnh, nhà vua cho khắc hình sao Bắc Đẩu lên Anh đỉnh.
Uất Kim
11. Uất Kim, tục danh củ nghệ, loại cây cho củ màu vàng, dân gian thường nói: vàng như nghệ, nên còn gọi là mã mê, khương hoàng. Theo Đông y, củ nghệ có thể dùng làm thuốc chữa vết rách đao thương, khai thông uất kết, làm cho kinh lạc lưu thông, sinh da thịt và hành huyết. Người ta thường dùng để nhuộm màu và chế biến thức ăn, dược tính của nó kích thích nguyệt kỳ của người phụ nữ. Những người phụ nữ có thai không nên dùng. Lại có một loại gọi là nga truật, tức củ nghệ màu xanh, còn gọi thạch mã mê, công dụng thua kém nghệ màu vàng rất nhiều.
Năm Minh Mạng thứ 17, đúc xong Cửu đỉnh, cho khắc hình tượng cây nghệ lên Anh đỉnh.
(còn nữa)
Dương Phước Thu