Nhân chuyến thăm và làm việc tại Huế trong hay ngày 20 - 21/8 ông Koichiro Matsuura đã dành cho chúng tôi cuộc trò chuyện ngắn. Ông Koichiro Matsuura cho biết:
- Đây là lần thứ 3 tôi đến Việt Nam nhưng lại là lần đầu tiên ghé thăm Huế. Khi đi thăm lăng Tự Đức và thăm Hoàng thành Huế, tôi đã rất ấn tượng với những công trình đặc sắc của Huế, tuy một số công trình còn tồn tại nguyên vẹn, một số khác thì đã hư hỏng qua thời gian và chiến tranh. Tôi thực sự vui mừng khi thấy những dự án tu bổ đang được các bạn thực hiện nhằm phục hồi và tôn tạo lại diện mạo của quần thể di tích Huế như trước đây. Điều này làm tôi rất phấn khởi.
- Với những gì Huế đang có, theo ông, Huế cần làm gì để tiếp tục gìn giữ di sản?
- Khi đi thăm khu di tích Huế, tôi thực sự rất ấn tượng với những di tích còn tồn tại nguyên gốc. Đây là những công trình rất quan trọng cho thế hệ mai sau. Vì vậy, theo ý tôi, chúng ta nên ưu tiên nỗ lực gìn giữ và bảo tồn. Bên cạnh đó, chúng ta cũng nên quan tâm bảo tồn và cần phải có những chiến lược để gìn giữ và phục hồi lại những công trình đang bị hư hỏng. Lưu ý, cố gắng bảo tồn tối đa những yếu tố nguyên gốc càng nhiều càng tốt. Đối với những công trình đã bị hư hỏng, càng nên nghiên cứu kỹ lưỡng để có các dự án bảo tồn, trùng tu phù hợp.
Vì Huế là khu vực hấp dẫn nhiều du khách nên việc bảo tồn và gìn giữ những giá trị nguyên gốc ở các công trình di tích là điều rất quan trọng. Hiện nay, trong quần thể di tích Huế không còn nhiều công trình nguyên gốc. Theo tôi, không chỉ Chính phủ và nhân dân Việt Nam mà đặc biệt là chính quyền địa phương và người dân Huế cần phải hết sức quan tâm bảo vệ thật cẩn thận và thực hiện các công trình trùng tu một cách tích cực. Có như vậy, di sản Huế mới được gìn giữ và bảo tồn di sản một cách bền vững.
- Ở cương vị công tác của mình, chắc chắn ông đã thăm rất nhiều điểm di sản thế giới. Vậy ông thấy di sản Huế so với các di sản bạn như thế nào?
- Tôi cũng đã thăm nhiều nơi trên thế giới và thấy có nhiều công trình di tích có cùng niên đại và kiểu kiến trúc tương đồng với di sản Huế ở các nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc… So với các cố đô ở những nước này, quần thể di tích Huế có điều không may là đã bị hư hại nhiều trong chiến tranh. Nhưng dù sao, tôi vẫn thấy còn nhiều công trình nguyên gốc có giá trị còn tồn tại đến hôm nay mà chúng ta cần phải nỗ lực bảo lưu một cách cẩn thận. Đó là những dấu ấn, bằng chứng về lịch sử, văn hóa của cha ông để lại cho thế hệ mai sau. Nếu chúng ta có thể giữ gìn một cách cẩn thận thì thế hệ mai sau có thể biết về cội nguồn được nhiều hơn.
Ông Koichiro Matsuura (thứ 2, bên phải) thăm Đại Nội-Huế
Ở Huế, tôi cũng thấy có rất nhiều công trình kiến trúc gỗ còn tồn tại. Cũng giống như ở Nhật Bản và Trung Quốc, đây là những công trình kiến trúc rất quý báu và đặc sắc. Vì vậy, chúng ta cũng cần cố gắng để có những biện pháp thích hợp để phòng chống và bảo vệ những công trình khỏi hỏa hoạn. Ngoài chiến tranh, hỏa hoạn là một trong những nguy cơ có ảnh hưởng nhiều nhất đến các công trình kiến trúc gỗ, do bất cẩn hoặc cố ý. Một ví dụ ở Kyoto (Nhật Bản), Chùa Vàng hay còn gọi là chùa Rokuonji, cấu trúc bằng gỗ được xây dựng từ cuối thế kỷ XIV, được gìn giữ rất tốt qua hàng mấy thế kỷ. Nhưng sau chiến tranh Thế giới thứ 2, vào năm 1950, công trình này đã bị thiêu rụi bởi một vị sư trẻ có thần kinh không bình thường. Hoặc vụ hỏa hoạn xảy ra tại Seoul, Hàn Quốc, cũng đã thiêu hủy hoàn toàn Cổng thành Nam Đại Môn (Namdaemun) năm 2008, do một người đàn ông bất đắc chí gây nên. Từ những bài học này, chúng ta nên có biện pháp hiệu quả để phòng chống hỏa hoạn ở các công trình kiến trúc gỗ trong quần thể di tích Huế. Rất may mắn là ở Huế, cũng như trên cả đất nước Việt Nam không có động đất nên các bạn chỉ cần lưu ý về vấn đề hỏa hoạn thôi.
- Ngoài những nội dung trên, ông muốn nhắn nhủ gì với Huế nữa không, thưa ông?
- Huế là một điểm du lịch rất hấp dẫn nên thu hút rất đông lượng du khách quốc tế và trong nước đến thăm các điểm di tích. Như thế thì trong tương lai sẽ có phần ảnh hưởng đến chất lượng của các công trình di tích. Vì vậy, các bạn nên có những chương trình quản lý và kế hoạch điều tiết du khách, để Huế thu hút được lượng du khách lớn mà vẫn không ảnh hưởng đến chất lượng và giá trị của các công trình di tích. Theo tôi nghĩ, điều này chưa phải là vấn đề lớn hiện nay nhưng các bạn cũng cần tính đến chuyện này trước để trong tương lai luôn chủ động được việc quản lý, điều tiết được lượng du khách đến thăm di tích.
- Xin cảm ơn ông rất nhiều! Mong ông với tầm ảnh hưởng của mình sẽ tiếp tục giúp đỡ Việt Nam, tỉnh Thừa Thiên Huế và di sản cố đô Huế có thêm các dự án từ quỹ ủy thác của các nước có kinh nghiệm trong lĩnh vực di sản nhằm bảo tồn tốt hơn nữa các di sản văn hóa của mình.
Đồng Văn