Tiếng súng cấp tập ba mặt, chỉ mặt phía quốc lộ là yên lặng. Nhưng Khánh biết đó là sự yên lặng giả tạo. Chúng chẳng dại gì để trống một mặt cho ông thoát. Đội công tác mũi của Khánh có 3 người thì đã hy sinh hết 2 để cản đường giặc cho ông bảo toàn tài liệu chuyển về cứ. Tình thế thật cấp bách! Xóm này không có cơ sở của ta, trời lại chưa tối hẳn, biết ém vào đâu? Nép mình bên khóm chuối nước của một khu vườn, Khánh nghe tiếng thằng đại úy Báo gào lên ngoài kia:
- Thằng nào bắt sống được thằng Khánh, tao thăng liền hai cấp! Hôm nay không bắt được thằng Khánh tao thề không trở về.
Khánh xem lại vũ khí của mình. Súng đã hết đạn. Hoàn cảnh này... Khánh đang khẩn trương suy nghĩ thì giật mình bởi tiếng nói sau lưng:
- Ông hãy vào trốn trong nhà tôi! Ông hãy tin tôi!
Khánh quay phắt lại. Trước mặt ông là một thanh niên mặc áo thun ba lỗ và chiếc quần lính. Một ý nghĩ lướt qua: Không có sự lựa chọn khác. Ông nói nhanh:
- Phiền anh dẫn đường!
... 8 giờ tối. Trong bộ đồ lính, Khánh đóng vai lính cần vụ của thiếu úy Độ. Hai thầy trò đi uống cà phê.
Khánh chia tay Độ sau cái siết tay thật chặt. Một sự gặp gỡ ngẫu nhiên như là định mệnh trong thời chiến mà Khánh giữ kín trong lòng.
***
Tháng 3 năm 1975
Hòa trong dòng người chạy loạn, Khánh thấy bên vệ đường, cạnh xác một người phụ nữ trẻ là người đàn ông máu loang khắp ngực áo, đang ôm trong tay đứa bé khóc khản hơi. Ông dừng lại.
- Làm... ơn... c.ứ..u...
Khánh ngồi xuống. Đột nhiên, ký ức vụt sáng... Khuôn mặt anh ta... nốt ruồi rất to ở đuôi chân mày trái và vành tai trái bị sứt trống một mảng... Ông chưa kịp nói thì người đàn ông đã ngả đầu sang bên, đổ vật lên xác người phụ nữ.
Khánh gỡ tay người đàn ông, ôm đứa bé. Hai tay ông đồng thời chạm vật gì cồm cộm trong túi áo ngực của ông ta và áo yếm đứa bé. Ông lấy ra. Một số giấy tờ và hai bức ảnh chụp giống nhau gói trong hai túi ni lông... Ông cất tất cả vào túi mình rồi ôm đứa bé dợm bước đi thì một ý nghĩ thoáng qua. Ông đặt đứa bé xuống đất, bế xác hai người xấu số đặt vào hố đạn nông choèn gần đó cùng với một tấm ảnh gói trong túi ni lông, đoạn ông nhặt chiếc nón sắt gắng sức cào đất lấp lại.
***
Ba ngày sau khi lão Khánh mất, thầy giáo Thụy cho gọi Lượm đến để thực hiện lời ký thác của ông lão. Thật lòng Thụy cũng muốn biết ông lão ký thác vật gì mà bí mật đến thế. Anh nhớ như in trước khi trao cho anh vật ký gửi, ông lão nói: “Tín vật ký gửi cho người tin cậy đúng ra tôi không nên niêm kín. Thật là thất lễ, nhưng mong thầy giáo thông cảm”. Thời gian, vật ký gửi đã được Thụy cất trong tủ riêng. Nhưng hôm nay thì tính hiếu kỳ trong anh dậy lên mỗi lúc một tăng...
Thầy giáo Thụy chỉ một gói giấy bao ni lông trên bàn, nói:
- Đây là di vật của cha cậu ký gửi cho tôi. Ông bảo đến ngày ông đi xa mới trao lại cho cậu. Giữ lời hứa với người lớn tuổi nên thời gian qua tôi không cho cậu biết... Ông cụ trao sao tôi giữ vậy. Cậu đem về nhà mở ra xem sao.
Lượm cầm vật lạ lên ngắm nghía, tự hỏi: "Cái gì thế này?"... Anh nhướng mày nhìn thầy giáo Thụy, nghĩ rất lung. Tại sao cha anh lại trao cho người khác vật muốn gửi lại cho anh? Vậy là cha phải tin tưởng thầy giáo lắm. Thế thì có gì để anh phải giữ bí mật trước thầy giáo? Anh nói:
- Cha em đã tin anh, lý nào em lại giữ bí mật với anh. Chúng ta cùng xem thử là thứ gì.
Lượm xé túi ni lông, mở lớp giấy bọc ngoài. Trước mặt hai người là một tấm ảnh ép nhựa, một số giấy tờ đánh máy và một bức thư viết tay.
Lượm cầm tấm hình lên xem rồi đọc bức thư.
Đêm se lạnh mà mồ hôi rịn ra quanh trán Lượm. Sắc mặt lúc tái nhợt, lúc bừng đỏ... Rồi anh buông bức thư, nấc lên: “Trời ơi!”.
Thái độ của Lượm làm thầy giáo Thụy ngạc nhiên. Anh chồm qua bàn, lay vai Lượm:
- Lượm, Lượm!... Sao vậy?!
Lượm im lặng xòe tay đẩy hết các vật trên bàn về phía thầy giáo Thụy.
Thụy vội cầm bức thư lên đọc:
“... Ba xin lỗi con khi ba đã giấu con hơn bốn mươi năm. Vợ con ba đã chết vì bom đạn chiến tranh. Ba lo sợ khi biết được sự thật con sẽ rời xa ba, dù thẳm sâu trong ý nghĩ ba tin con không xử sự như thế. Bởi con là máu thịt của một người biết trân trọng mạng sống con người. Đã một thời ba với cha con đứng ở hai chiến tuyến, nhưng không vì nắm được vũ khí giết người trong tay mà lạm sát.
Con hãy cảm thông cho ba khi ba trao những di vật này cho thầy giáo Thụy để trao lại cho con vào ngày ba đã đi xa. Ba có chôn chung với cha mẹ con một tấm ảnh giống tấm ảnh này. Mong rằng trong đời có sự hữu duyên...".
Thầy giáo Thụy đặt bức thư lên bàn, cầm tấm ảnh lên xem. Một ký ức xa vời chợt đến...
Mùa hè năm 1990, Thụy cùng gia đình đi khai hoang để lập vườn cà phê. Đêm núi rừng khiến con người ta nghĩ miên man đủ thứ chuyện trước khi chìm vào giấc ngủ. Nhưng thật kỳ lạ, khi nhắm mắt là Thụy nghe u u bên tai tiếng nói: "Nóng quá! Nóng quá!". Tiếng nói cứ như xa, như gần, u u âm âm. Cứ thế liên tục ba đêm liền. Anh đem chuyện kể với cha. Thật ngạc nhiên là chính cha Thụy cũng nghe như vậy. Ông đốt nhang khấn vái rồi tiếp tục công việc bình thường. Đêm sau, cha con Thụy mơ thấy dưới mô đất đặt bếp có hai người đi ra đi vào. Sáng hôm sau, cha Thụy quyết định tìm sự thật. Sau khi khấn vái thành tâm, cha Thụy bới mô đất lên phát hiện hai bộ xương người và tấm ảnh ép nhựa gói trong túi ni lông. Cảm thấy sự báo mộng linh hiển, cha Thụy khấn với vong linh người chết sẽ đóng quách sắp xếp lại hài cốt đầy đủ, táng mộ đàng hoàng, đồng thời xin bức ảnh làm ảnh thờ, lấy ngày khai quật làm ngày giỗ hàng năm. Lời khấn vừa dứt thì đốm nhang nổ tí tách và sau đó tàn nhang cuộn lại thành vòng tròn. Cha Thụy nói vong linh người chết đã chứng giám và thành tâm thực hiện ngay lời khấn của mình...
Thầy giáo Thụy đứng bật dậy, chồm qua bàn nắm tay Lượm, nói như reo:
- Đúng rồi Lượm ơi! Tôi biết di thể cha mẹ cậu ở đâu rồi! Đi với tôi! Đi lên Tây Nguyên với tôi!
Một tuần sau, được sự giúp đỡ của cha con thầy giáo Thụy, hài cốt cha mẹ Lượm được đưa về táng lại bên cạnh mộ lão Khánh.
Trước ba ngôi mộ nghi ngút khói nhang, Lượm không ngăn được nước mắt của mình. Những giọt nước mắt cứ trào ra chảy xuôi về đất, những giọt nước mắt tri ân với đấng sinh thành, với người dưỡng dục... Bên cạnh Lượm, cha Thụy lâm râm khấn với niềm tin như ba mươi năm về trước vong hồn người đã khuất sẽ hiển linh báo mộng. Sau lưng cái chết, cái còn lại là phần của người sống...