Trong ngôi nhà vườn xanh rợp bóng cây của mình tại phường Phú Thượng, quận Thuận Hóa, anh Lê Hoàng Phú thiết kế một gian bếp xưa nho nhỏ gợi nhớ đến ký ức thời thơ ấu. Dưới mái tranh và tấm mành tre giản đơn, chiếc chạn gỗ nằm dung dị đựng nồi niêu đất. Bên trên chạn, chiếc nia, cây đèn dầu, bi-đông đựng nước được cẩn thận bài trí.

Ở quê, mạ cũng đã dùng bếp ga để nấu nướng từ lâu. Nhưng mạ vẫn giữ lại gian bếp cũ cùng với cái bếp củi để nhà có công việc gì nấu cho nhanh. Đây cũng là nơi mạ ngồi sưởi ấm mỗi ngày suốt cả mùa đông. Đó cũng là nơi mạ đợi chúng tôi, những đứa con gái lấy chồng xa quây quần bên mạ những lúc có dịp về quê...

Cuối cùng chiếc áo ấm cất trong góc tủ cũng được mẹ lấy ra. Rõ ràng mùa đông đã đi qua hơn một nửa nhưng trời vẫn còn hiền ngoan lắm. Cho đến vài hôm trước, khi cơn mưa liên tục kéo dài mấy ngày liền, vậy là hương vị mùa đông bắt đầu ùa vào gian bếp của mẹ.

Ngày xưa ở làng, hầu như gian bếp nhà nào cũng được bố trí giống nhau. Dãy nhà ba gian ở vị trí đầu tiên dùng để thờ cúng, là không gian tiếp khách và sinh hoạt của những người đàn ông trong gia đình. Nhà dưới, nhà ngang là nơi ăn uống, sắp đặt chạn gác, thùng phuy, là nơi ngủ nghỉ của cánh phụ nữ, trẻ con. Còn gian bếp là một khu nấu nướng được trổ ra hướng vườn, áp sát vào khu nhà ngang. Khu chái này thường có hai lối cửa ra vào, cánh cửa thứ nhất nối thông vào khu nhà ngang tiện cho người trong nhà đi lên đi xuống. Cánh cửa thứ hai thường là lối đi chính của những người phụ nữ chuyên phụ trách chuyện củi lửa, bếp núc. Mọi người sẽ ra vườn nhặt củi, hái rau, sẽ ra ang nước, giếng để rửa cá, rửa thịt, múc nước theo lối này.

Không muôn sắc hoa rực rỡ khắp phố phường, lối ngõ; không mứt bánh ăm ắp ngọt ngào trong gian bếp mỗi nhà, nhưng không vì thế mà niềm háo hức, lòng tự hào dân tộc trong ngày Tết Độc lập có chút nào đó giảm bớt trong trái tim mỗi người con đất Việt. Và tinh thần bất diệt thiêng liêng ấy được tiếp nối rạng ngời qua màu cờ, sắc áo trong nhịp sống hôm nay.

Khói - thứ quà đẹp đẽ trong ký ức của tôi xuất phát từ gian bếp củi nhà ngoại.

Những ngày trời mưa lâm thâm, trong gian bếp cũ kỹ của nhà tôi, thể nào cũng có một xoong dưa môn sáp vàng kho cá. Đó là món ngon mà cứ mỗi khi mùa mưa lạnh tới, mạ tôi đều làm để cả nhà ăn chung với nồi cơm nóng bốc khói nghi ngút.

Từ khi bắt tay vào xây dựng căn nhà của mình, Trần Hiền (TP. Huế) quyết định dành hẳn một nửa diện tích nhà cho không gian bếp. Cô gái 9X cho biết: “Mình đam mê nấu nướng và hay làm bánh ngọt nên rất chú trọng vào không gian bếp. Với mình, một căn nhà ấm cúng trước hết phải gọn gàng, nhưng đi cùng với đó là căn bếp phải tinh tươm, nơi mình có thể trổ tài với những bữa cơm nhà làm để giữ lửa cho hôn nhân”.