Trả lời phỏng vấn Tuổi Trẻ online, TS. Nguyễn Đăng Nghĩa, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và tư vấn nông nghiệp nhiệt đới nói rằng: “Tôi từng đấu tranh rất nhiều trong việc loại bỏ các chất độc hại khỏi danh mục được phép kinh doanh tại Việt Nam. Tôi phát biểu nhiều và gay gắt nên cũng nhiều lần nhận được những ý kiến không đồng tình từ lãnh đạo ngành nông nghiệp. Nhưng trách nhiệm của tôi là phải lên tiếng”.
Danh mục được phép sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) ở Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đang đưa ra lấy ý kiến tạo nên những dư luận nhiều chiều từ các nhà khoa học, mà ý kiến của ông Nghĩa chỉ là một. Danh mục này gần 1.700 hoạt chất và 4.000 tên thương phẩm.
Cảm nhận đầu tiên, với một danh mục dài “đăng đẵng” như vậy, ngành chức năng sẽ quản lý thế nào? Mà thực tế đã rất khó quản lý thuốc BVTV. Thuốc được bán khắp nơi từ nhà máy đến đại lý, rồi từ đại lý không biết qua bao nhiêu nấc trung gian nữa để hiện diện tại các quầy bán nhỏ lẻ. Kinh doanh dược thì có điều kiện và điều kiện rất nghiêm ngặt. Không biết khi kinh doanh thuốc BVTV có đặt ra những điều kiện gì không, nhưng có cảm nhận như ai kinh doanh cũng được. Một người mở một điểm bán hoa cây cảnh, chẳng hạn thì thường bán luôn các vật dụng, phân bón và các loại thuốc chăm sóc cây cảnh, trong đó có thuốc trừ sâu bệnh. Một mạng lưới rộng khắp như vậy nên e rằng quản cho được cũng… không dễ. Cho nên chúng ta không lạ gì trong đó có thể trà trộn thuốc nhập lậu, thuốc giả…
Điều đáng băn khoăn, theo ông Nghĩa, có một số chất độc lực rất cao, nhiều nước đã cấm nhưng Bộ NN&PTNT vẫn đưa ra lấy ý kiến? Chẳng hạn như chất diquat, chất này rất độc hại.
Nhiều số liệu thống kê cho thấy, Việt Nam ngày càng nhập nhiều hơn các nguyên liệu để bào chế ra các loại thuốc BVTV. Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, 9 tháng đầu năm 2021, Việt Nam đã nhập khẩu loại nguyên liệu này xấp xỉ 650 triệu USD, tăng 22% so với cùng kỳ năm 2000. Chúng ta hình dung, việc tồn dư kháng sinh và sử dụng những chất mà các nước đã cấm, khi xuất khẩu, nếu bị phát hiện không những gây nên thiệt hại cho những nhà xuất khẩu mà còn ảnh hưởng đến ngành nông nghiệp Việt Nam. Riêng việc các nước quản lý nghiêm ngặt việc này nâng mức cảnh báo đã là một khó khăn cho đường đi của hàng nông sản qua biên giới. Nếu tiêu thụ trong nước thì ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân.
Thuốc có độc lực cao là một việc, một việc khác nữa là người nông dân sử dụng không đúng liều lượng khuyến cáo, thậm chí là vi phạm các quy định hiện hành, con số này theo một tổ chức quốc tế là Ngân hàngThế giới (World Bank) là ở vào khoảng 20%.
Nhưng điều đáng băn khoăn nhất là tâm tư của TS. Nguyễn Đăng Nghĩa, đó là khi ông nói: “Tôi phát biểu nhiều và gay gắt nên cũng nhiều lần nhận được những ý kiến không đồng tình từ lãnh đạo ngành nông nghiệp”. Không biết, khi ông Nghĩa phản biện những vấn đề, ví dụ như loại thuốc này là độc hại, nhiều nước đã cấm không nên cho phép lưu hành… thế thì tại sao lãnh đạo ngành nông nghiệp không đồng tình!? Không đồng tình thì lãnh đạo ngành nông nghiệp có những giải thích mang tính khoa học thỏa đáng hay không. Hay lấy ý kiến chỉ là một động thái, còn tiếp thu những góp ý xác đáng lại là một việc khác.
Có lẽ những phản biện như nêu trên cần được làm sáng tỏ. Chỉ nhìn ở khía cạnh sức khỏe, khi tiếp cận những thông tin như thế này, người tiêu dùng hết sức băn khoăn vì nó liên quan đến chuyện sức khỏe của mọi người.
An Bình