Thế giới

Chuyện ở biên giới Campuchia - Thái Lan

ClockChủ Nhật, 06/07/2025 06:02
HNN - Thế giới năm 2025 đang chứng kiến các sự kiện mang tính toàn cầu và khu vực đang diễn ra nóng bỏng. Ở Đông Nam Á, một cuộc đối đầu cũ ở biên giới đất liền Thái Lan - Campuchia có nguy cơ làm tăng thêm danh sách các cuộc xung đột giữa các quốc gia.

Campuchia và Thái Lan nhóm họp Ủy ban Biên giới Hỗn hợp

 Các lãnh đạo của Ủy ban Biên giới Hỗn hợp Campuchia - Thái Lan ký kết biên bản thống nhất sau một cuộc họp diễn ra giữa tháng 6 vừa qua. (Nguồn: Bộ Thông tin Campuchia/Nhandan.vn)

Đền Preah Vihear và một số đền xung quanh được Đế quốc Khmer xây vào thế kỷ IX và X. Khi Đế quốc Khmer bắt đầu suy tàn, vương quốc Ayutthaya bắt đầu bành trướng và đạt tới lãnh thổ như ngày nay. Người Thái chiếm phần lớn lãnh thổ Khmer. Khi Pháp đến chiếm Đông Dương nửa cuối thế kỷ XIX, trong hiệp ước Thái Lan - Pháp 1867 không công nhận quyền cai trị của Thái Lan trên Campuchia, Thái Lan chỉ kiểm soát hai tỉnh Battambang và Xiêm Riệp. Nhưng những tỉnh này lại trở về Campuchia trong một hiệp ước biên giới giữa Thái Lan và Pháp năm 1906.

Trong Chiến tranh thế giới II, Thái Lan lấy lợi thế Pháp đầu hàng Đức, mở đầu chiến tranh Thái - Pháp. Sau Thế chiến II, thủ tướng Pridi Phanomyong (Thái Lan) đồng ý trả lại những lãnh thổ đã chiếm cho Pháp, như một điều kiện để được chấp thuận vào Liên hợp quốc mới. Thái Lan không đưa đền Preah Vihear vào lãnh thổ của mình.

Năm 1962, Tòa án Công lý Quốc tế ở Den Haag, Hà Lan phán quyết đền Preah Vihear thuộc lãnh thổ của Campuchia với viện dẫn rằng bản đồ năm 1907 cho thấy rõ Preah Vihear và những vùng đất lân cận nằm trong Campuchia và cùng bản đồ đó cho thấy biên giới giữa hai nước này. Thái Lan phản ứng giận dữ, tuy vậy vẫn dần dần miễn cưỡng trao lại ngôi đền cho Campuchia, nhưng chưa bao giờ rút quân từ các khu vực lân cận.

Cuộc tranh luận quyền sở hữu lại xuất hiện năm 2008 sau khi Campuchia nộp đơn gửi Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc đề nghị công nhận Preah Vihear là Di sản Thế giới sau 46 năm tranh chấp. Thái Lan khẳng định rằng phạm vi Campuchia xin đề cử bao gồm cả vùng đất mà Thái Lan tiếp tục cho là thuộc lãnh thổ của mình, bất chấp phán quyết năm 1962 của Tòa án Công lý Quốc tế. Sau nhiều lần thương thảo, người Campuchia rút đơn đề nghị, và năm 2008, sau khi nhận được sự ủng hộ từ Thái Lan, Campuchia chấp nhận sửa đổi hồ sơ đề nghị không bao gồm một số vùng đất lân cận ngôi đền. Và bây giờ, tranh chấp đã xảy ra trên các vùng phụ cận ngôi đền với 195km đường biên giới đất liền phía bắc khu phức hợp này vẫn chưa được phân định.

Binh sĩ Campuchia tại khu vực thuộc tỉnh Odar Meanchey, thuộc biên giới Campuchia - Thái Lan. (Nguồn: AFP/TTXVN) 

Trong tranh chấp các năm 2008 đến 2011, khi Campuchia nộp đơn xin đưa ngôi đền vào danh sách Di sản Thế giới của UNESCO đã đổ thêm dầu vào ngọn lửa các cuộc biểu tình chống chính phủ ở Thái Lan. Chính quyền của Đảng Dân chủ do Thủ tướng Abhisit Vejjajiva lãnh đạo sau đó đã có lập trường cứng rắn với Campuchia. Các cuộc giao tranh có đổ máu tiếp tục diễn ra từ năm 2008 đến cuối năm 2011, cho đến khi cả hai bên đồng ý rút quân khỏi khu vực tranh chấp.

Vậy tại sao tranh chấp lại bùng phát trở lại vào năm 2025, gần 15 năm sau?

Bề ngoài, các nhà quan sát có thể hy vọng một cách hợp lý rằng, việc gia đình Shinawatra trở lại Phủ Thủ tướng ở Bangkok sẽ mang lại mối quan hệ hữu nghị, do có mối liên hệ gần gũi giữa Thaksin và Hun Sen.

Vấn đề đền Preah Vihear và các đền cổ ở vùng biên giới này đã trở thành đề tài của những người dân tộc chủ nghĩa chính trị lấy làm dáng điệu ở cả Campuchia lẫn Thái Lan. Trong bối cảnh này, có vẻ rất hợp lý khi cuộc giao tranh hiện tại - khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng vào tháng trước, ngày 28/5 - đã được các lực lượng chống Shinawatra ở Thái Lan chỉ đạo hoặc khuyến khích theo một cách nào đó. Các nhóm này đã từng lớn tiếng phàn nàn về viễn cảnh Paetongtarn xem nhẹ lợi ích của đất nước mình trong các cuộc đàm phán về các yêu sách trên biển chồng lấn của hai nước ở vịnh Thái Lan.

Sự “thiếu kinh nghiệm” của Paetongtarn càng như “đổ thêm dầu vào lửa” trong tuần này, với việc rò rỉ một cuộc điện thoại giữa bà và cựu Thủ tướng Campuchia Hun Sen.

Chủ tịch Thượng viện Thái Lan Mongkol Surasajja cùng 36 nghị sĩ Thái Lan đã nộp đơn kiến nghị phế truất bà Paetongtarn lên Tòa án Hiến pháp Thái Lan, với cáo buộc rằng hành vi của nữ thủ tướng là vi phạm đạo đức. Ngoài xã hội, Thái Lan đã có hàng loạt cuộc biểu tình lớn yêu cầu bà từ chức, mặc dù bà đã tuyên bố rằng giọng điệu trong cuộc điện đàm chỉ là một chiến thuật đàm phán. Bà thủ tướng Thái cũng đã có sự chuẩn bị nếu bị phế truất bằng việc kiêm nhiệm Bộ trưởng Bộ Văn hóa trong danh sách nội các mới nhất trình lên nhà vua Thái Lan khi tiền lệ đã từng có thủ tướng Thái Lan đã bị buộc phải rời nhiệm sở vì những tội danh ít nghiêm trọng hơn nhiều (trong đó có người chỉ vì tham gia một chương trình nấu ăn).

Đúng như cảnh báo từ ông Hun Sen, Tòa án Hiến pháp Thái Lan ngày 1/7 đã ra quyết định đình chỉ chức vụ Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra trong lúc chờ xét xử vụ kiện yêu cầu bãi nhiệm bà, gia tăng thêm áp lực lên chính phủ vốn đang chịu chỉ trích từ nhiều phía. Liên minh cầm quyền của Paetongtarn có khả năng tan rã, với đảng Bhumjai Thai đã rút lui. Nội các mới được vua Thái Lan phê chuẩn sẽ ra mắt ngày 3/7 đang bỏ trống ghế thủ tướng vì bị đình chỉ và ghế bộ trưởng quốc phòng đầy quyền lực. Việc Đảng Pheu Thai của Paetongtarn có thể đề cử một thủ tướng khác và giữ vững liên minh cho đến cuộc bầu cử năm 2027 dường như rất không chắc chắn.

Đối với tình hình ở biên giới, có những lý do để lo ngại. Một số diễn biến có thể khiến cuộc xung đột khó quản lý hơn so với năm 2011.

Một là, Campuchia đã nhận được hỗ trợ quân sự quy mô lớn của một cường quốc thế giới trong thập kỷ qua, nghĩa là nước này có thể cảm thấy tự tin để gây sức ép quyết liệt hơn với người láng giềng lớn hơn của mình.

Thứ hai, mạng xã hội đã tăng cường sự giám sát và thổi bùng cảm xúc ở cả hai bên, khiến việc thỏa hiệp trở nên khó khăn hơn.

Cuối cùng, vào năm 2025, chưa thấy sự xuất hiện của “Pak Marty” (người từng đóng vai trò trung gian để giúp dàn xếp xung đột). Hai bên vẫn tiếp tục có những phát ngôn và hành động gây căng thẳng.

Diễn biến mới nhất theo tờ Bangkok Post, quân đội Thái Lan ngày 26/6 tạm nới lỏng quy định tại 4 điểm kiểm soát ở tỉnh Sa Kaeo, cho phép những người Thái Lan và Campuchia di chuyển qua biên giới, trong đó có những người chờ về nhà. Tờ Khmer Times ngày 26/6 dẫn lời phát ngôn viên Ban Thư ký nhà nước về hàng không dân dụng Campuchia (SSCA) Sinn Chanserey Vutha cho hay các chuyến bay giữa Campuchia và Thái Lan vẫn hoạt động bình thường tính đến ngày 25/6.

Campuchia đã chính thức ngắt kết nối Internet và điện từ Thái Lan kể từ ngày 13/6. Sau đó, bắt đầu từ nửa đêm 22/6, nước này sẽ ngừng nhập khẩu tất cả nhiên liệu và khí đốt từ Thái Lan. Theo ông Hun Sen, nếu tình hình cửa khẩu vẫn chưa được giải quyết, Campuchia cần tạm dừng nhập khẩu tất cả các loại rau quả, hàng hóa đóng hộp từ Thái Lan, thay thế bằng các sản phẩm sản xuất trong nước hoặc nhập khẩu từ các quốc gia khác ngoài Thái Lan. Tổng cục Di trú Campuchia ngày 29/6 thông báo sẽ không cho phép bất kỳ hình thức vận chuyển hàng hóa nào được nhập, xuất hoặc quá cảnh qua các cửa khẩu quốc tế và cửa khẩu vùng dọc theo biên giới Campuchia - Thái Lan. Lệnh cấm nhằm đáp trả các biện pháp đơn phương mà Thái Lan áp dụng từ ngày 7/6 và lặp lại vào ngày 23/6.

Bộ Thương mại Thái Lan vừa lên tiếng cảnh báo, nếu tình trạng đóng cửa biên giới với Campuchia kéo dài đến cuối năm nay, kim ngạch xuất khẩu qua đường biên giới của nước này có thể giảm tới 60 tỷ Baht (tương đương hơn 1,6 tỷ USD), ảnh hưởng đáng kể đến tổng thương mại với các nước láng giềng.

Thái Lan cho rằng, hai nước nên theo đuổi việc giảm leo thang thông qua ủy ban biên giới chung song phương, một ủy ban hành chính tập trung vào việc quản lý các vấn đề biên giới. Trong khi đó, chiến thuật của Campuchia là kiên trì với mục tiêu ra tòa, đã nộp đơn lên Tòa án Công lý Quốc tế, nơi họ đã thành công vào các năm 1962 và 2013.

Cuộc xung đột diễn biến như thế nào phụ thuộc phần lớn vào chính trị trong nước Thái Lan. Chừng nào Pheu Thai còn chật vật trong chính phủ, việc thổi bùng tranh chấp với Campuchia sẽ vẫn là một mục tiêu hấp dẫn của các đối thủ chính trị bảo thủ. Trong khi đó, Hun Sen, như mọi khi, dường như vẫn tiếp tục vượt trội và tồn tại lâu hơn các đối thủ của mình. Ông dường như đã đọc vị đúng tình hình chính trị ở Thái Lan và quyết định rằng mối liên hệ với gia tộc Shinawatra không còn quan trọng.

Lê Nguyên Anh (tổng hợp)
ĐÁNH GIÁ
Hãy trở thành người đầu tiên đánh giá cho bài viết này!
  Ý kiến bình luận

BẠN CÓ THỂ QUAN TÂM

KIM LONG MOTOR ký hợp đồng xuất khẩu 3.000 xe buýt sang Thái Lan

Ngày 27/6, Công ty cổ phần KIM LONG MOTOR HUẾ và Tập đoàn CHO THAVEE (Thái Lan) chính thức ký kết hợp đồng hợp tác mua bán xe buýt với quy mô lớn, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong hành trình đưa sản phẩm ô tô Việt Nam ra thị trường khu vực.

KIM LONG MOTOR ký hợp đồng xuất khẩu 3 000 xe buýt sang Thái Lan
Tiếp sức mùa thi trên hai tuyến biên giới

Ngày 26 và 27/6, thực hiện chiến dịch thanh niên tình nguyện hè, chi đoàn các đồn biên phòng trên hai tuyến biên giới phối hợp các đơn vị tổ chức chương trình “Tiếp sức mùa thi năm 2025”.

Tiếp sức mùa thi trên hai tuyến biên giới
Return to top