Gaza bị tàn phá nặng nề. Ảnh: STOP THE WAR/nhandan 

Dù chi tiết đầy đủ của cả 20 điểm không được công bố hoàn toàn, nhưng qua tiết lộ của các bên liên quan và tin từ các hãng thông tấn, có thể nêu trọng tâm của kế hoạch được tóm tắt các nội dung chính sau: Chấm dứt Chiến sự và Trao đổi con tin/tù nhân; Giải giáp và tái thiết một Gaza mới; Cơ chế quản lý Gaza hậu xung đột; Triển vọng chính trị lâu dài… Kế hoạch này đặt ra những yêu cầu lớn đối với Hamas (giải giáp) và Israel (rút quân và thả một lượng lớn tù nhân), khiến tính khả thi của nó phụ thuộc vào mức độ nhượng bộ và thiện chí của cả hai bên.

Kế hoạch Hòa bình của Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất được cho là đã nhận được sự đồng ý “về nguyên tắc” của Hamas đối với một số phần, bao gồm việc thả con tin. Kế hoạch này được cộng đồng quốc tế, bao gồm Pháp và Đức đánh giá là “cơ hội tốt nhất cho hòa bình”.

Đàm phán ngừng bắn: Israel chính thức xin lỗi Qatar về vụ không kích trụ sở phái đoàn chính trị Hamas và các cuộc đàm phán gián tiếp giữa Israel và Hamas đang diễn ra, với sự trung gian của Ai Cập, Mỹ và Qatar. Có thông tin cho rằng thỏa thuận ngừng bắn có thể đã “hoàn tất 90%” và Ngoại trưởng Mỹ bày tỏ hy vọng về một thỏa thuận trao đổi con tin trong vài ngày tới.

Israel có động thái nhượng bộ (nhưng có chưa xác nhận): Tổng thống Trump tuyên bố Israel đã chấp nhận “đường ranh giới rút quân ban đầu” ở Gaza. Mặc dù Tel Aviv chưa xác nhận chính thức, nhưng điều này dấy lên suy đoán về một sự thay đổi chiến lược tiếp cận xung đột.

 Binh sĩ Israel tham gia chiến dịch quân sự tại Dải Gaza. Ảnh: THX/TTXVN/nhandan

Hamas thể hiện sự sẵn sàng: Hamas cho thấy sự sẵn sàng cho hòa bình, đồng thời đồng ý với một số phần của kế hoạch, đặc biệt là việc thả con tin. Tuy vậy Hamas đã bày tỏ cần thêm thời gian để nghiên cứu kế hoạch, thảo luận hoặc thay đổi bốn điểm chính dưới đây.

Tuy nhiên, bất chấp việc các phái đoàn Israel và Hamas đang tiến hành đàm phán gián tiếp tại Cairo (Ai Cập) để hướng tới thỏa thuận ngừng bắn và trao đổi con tin (diễn ra vào khoảng ngày 5 - 6/10/2025), quân đội Israel vẫn tiếp tục duy trì và thực hiện các cuộc tấn công với mức độ đáng kể tại Dải Gaza. Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) vẫn tiếp tục các chiến dịch quân sự, bao gồm các đợt không kích dữ dội và bắn phá bằng pháo binh vào nhiều khu vực ở Gaza, đặc biệt là ở miền Trung và miền Nam. Các cuộc tấn công này vẫn gây ra thương vong lớn. Ví dụ, theo hãng tin Al Jazeera, ít nhất 24 người Palestine đã thiệt mạng chỉ trong ngày Chủ nhật (5/10) do các đợt tấn công của IDF, ngay trước thềm đàm phán chính thức. Quân đội Israel xác nhận các chiến đấu cơ vẫn đang thực hiện các vụ tấn công nhắm vào các nhóm tay súng của Hamas và các mục tiêu được cho là cơ sở hạ tầng của Hamas, như đường hầm, kho vũ khí…

Sự tiếp diễn của các cuộc tấn công này đã gây ra sự hoài nghi sâu sắc trong công chúng Palestine về ý định thực sự của Israel, khiến nhiều người dân Gaza cảm thấy rằng “cường độ các cuộc tập kích không hề giảm bớt” và họ vẫn không được an toàn, dù đàm phán đang diễn ra.

Trong khi ngoại giao đang đạt được những tiến triển nhất định (với thông tin Israel chấp thuận đường ranh giới rút quân và đàm phán sắp hoàn tất), các hoạt động quân sự của Israel trên thực địa vẫn diễn ra mạnh mẽ, gây thiệt hại và thương vong, tạo ra một sự đối lập gay gắt giữa bàn đàm phán và tình hình thực tế ở Gaza. Việc duy trì áp lực quân sự được giới phân tích cho là một chiến thuật của Israel nhằm tạo lợi thế đàm phán.

Các vấn đề chính mà Hamas né tránh hoặc yêu cầu thảo luận/thay đổi gồm 4 điểm chính sau:

Vấn đề giải giáp và từ bỏ vũ khí (vấn đề lớn nhất): Nội dung kế hoạch của Mỹ yêu cầu Hamas giải giáp lực lượng vũ trang và trở thành một “khu vực phi cực đoan.  Phản ứng của Hamas: đây là điều khoản mà các quan chức cấp cao Hamas đã tuyên bố là không thể chấp nhận. Hamas nhấn mạnh họ sẽ không giải giáp trước khi sự chiếm đóng của Israel đối với Dải Gaza chấm dứt hoàn toàn. Việc từ bỏ vũ khí đồng nghĩa với việc Hamas tự xóa bỏ vai trò quân sự của mình, điều này là bất khả thi đối với phong trào này.

Vấn đề rút quân của Israel: Nội dung kế hoạch Mỹ đề xuất Israel rút quân theo từng giai đoạn (sau khi thỏa thuận trao đổi con tin được thực hiện). Yêu cầu của Hamas: Hamas yêu cầu Israel phải rút quân toàn bộ và ngay lập tức, không đồng ý với việc rút theo từng giai đoạn. Họ muốn đảm bảo rằng Israel sẽ không quay lại tấn công sau khi các con tin được thả. Hamas cũng có thể yêu cầu một thời gian biểu cụ thể và chặt chẽ cho việc rút quân.

Vấn đề Quản lý Dải Gaza hậu xung đột: Nội dung kế hoạch đề xuất Gaza sẽ được điều hành bởi một ủy ban kỹ trị (phi chính trị), dưới sự giám sát của Hội đồng Hòa bình Quốc tế (do ông Trump làm Chủ tịch), và loại bỏ Hamas khỏi vai trò quản lý. Phản ứng của Hamas: Hamas đã bày tỏ sẵn sàng chuyển giao quyền quản lý hành chính cho một nhóm các nhà kỹ trị Palestine độc lập. Tuy nhiên, họ không đưa ra cam kết rõ ràng về việc từ bỏ vai trò chính trị tại Gaza. Hamas nhấn mạnh họ sẽ “tham gia và đóng góp có trách nhiệm” vào các cuộc thảo luận về tương lai của Dải Gaza. Mục tiêu của Hamas là duy trì ảnh hưởng chính trị của mình, ngay cả khi không trực tiếp điều hành chính phủ.

Vấn đề triển khai Lực lượng Quốc tế: Nội dung kế hoạch bao gồm việc triển khai Lực lượng Ổn định Quốc tế (ISF), do các đối tác Arab dẫn đầu, để tiếp quản an ninh tạm thời. Phản ứng của Hamas: Một số quan chức Hamas đã bày tỏ phản đối việc triển khai binh sĩ nước ngoài trên lãnh thổ Palestine, coi đó là sự can thiệp vào chủ quyền.

Trong khi Hamas chấp nhận các điều khoản về ngừng bắn và trao đổi con tin (trong khuôn khổ đàm phán chi tiết), họ vẫn kiên quyết phản đối các điều khoản giải giáp và từ bỏ vai trò chính trị/quân sự trong tương lai của Gaza, xem đây là những điều kiện “phục vụ lợi ích của Israel và phớt lờ nhu cầu của người Palestine”. Đây là những vấn đề trọng tâm và gai góc nhất đang được thảo luận tại các vòng đàm phán gián tiếp.

Nhiều người dân Gaza bày tỏ sự lo lắng và hoài nghi, không tin rằng Hamas sẽ đặt lợi ích của người dân lên trên lợi ích của mình hoặc rằng các cuộc tấn công của Israel sẽ thực sự chấm dứt. Kế hoạch hòa bình vẫn còn thiếu các chi tiết quan trọng, ví dụ như về “lực lượng ổn định quốc tế” để giám sát Gaza, và không đề cập đến vấn đề Bờ Tây.

Tóm lại, hiện tại đang có một cơ hội rõ ràng để đạt được một thỏa thuận ngừng bắn và trao đổi con tin trong ngắn hạn, dựa trên các cuộc đàm phán đang diễn ra và kế hoạch của Mỹ. Tuy nhiên, triển vọng cho một nền hòa bình lâu dài và ổn định ở Gaza vẫn còn rất mong manh do sự thiếu tin tưởng sâu sắc giữa hai bên và những bất đồng lớn về các vấn đề then chốt. Nếu Kế hoạch Hòa bình cho dải Gaza thành công thì tổng thống Mỹ D. Trump có khả năng cao giành được giải Nobel Hòa Bình - được hội đồng giải thưởng Nobel xem xét và quyết định trao cho ai vào ngày 10/10/2025.

Lê Nguyên Anh (tổng hợp)