52 quả đạn nói trên gồm 43 quả cỡ lớn (từ 20-30 kg) và 9 quả cỡ nhỏ, bằng kim loại, được phát hiện chiều 12/4 cạnh khu vực cầu Ga, thuộc địa phận phường Đúc, trong khi tiến hành đào đất, thi công bờ kè sông An Cựu. Toàn bộ hiện vật này đang được UBND và Công an phường Đúc tạm giữ, trong khi cơ quan chức năng tiến hành thủ tục tiếp nhận, bảo quản theo luật định.
Có khả năng còn hiện vật
Nhận định bước đầu của nhà nghiên cứu Hồ Tấn Phan cho thấy, có thể 52 hiện vật nói trên là các loại đạn dùng cho súng thần công. Đây là loại đạn nạp tiền, tức là đưa từ miệng súng vào, chứ không phải nạp hậu như súng hiện đại ngày nay. Hiện, những cổ vật quí một thời về kỹ thuật và nghệ thuật nhà binh này không còn nhiều, nên rất có giá trị về bảo tàng, nghiên cứu. Tuy nhiên, để biết nó quí đến mức nào thì phải tiếp tục nghiên cứu kỹ về niên đại, là thời chúa Nguyễn, Quang Trung hay thời các vua Nguyễn.
Khu vực phát hiện đạn súng thần công (đối diện Ga Huế), có khả năng còn tiềm ẩn hiện vật.
Ảnh: Nhật NguyênMột điều nữa, theo ông Phan là vì sao, tại vị trí phát hiện, lại tập trung một lượng lớn đạn thần công như vậy. Với số lượng lớn như thế, rất có khả năng tại khu vực này vẫn còn có hiện vật. Do đó, theo ông Phan, trước mắt, phải khoanh vùng bảo vệ hiện trường; cần thiết phải có cuộc hội ý của giới khoa học, để nếu đó (nơi phát hiện đạn thần công) là một di chỉ khảo cổ thì phải tạm thời dừng công trình xây dựng để làm một cuộc khai quật khảo cổ học “chữa cháy” vì có thể còn những hiện vật khác nữa còn tiềm ẩn.
Khu vực ga Huế từng là nơi đặt trường súng?
| Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch cho biết, ngày 14/3, đơn vị này đã có văn bản đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo chuyển giao số hiện vật (52 quả đạn) cho Sở bảo quản tại kho của Bảo tàng Lịch sử và Cách mạng theo tinh thần Nghị định 98/2010/NĐ-CP ngày 21/9/2010 của Chính phủ. Khoản 2, Điều 18 Nghị định này ghi rõ: “Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch có trách nhiệm tổ chức việc tiếp nhận các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia để tạm nhập vào kho bảo quản của bảo tàng cấp tỉnh - nơi phát hiện di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia”. Sau khi tiếp nhận, sẽ tiến hành các bước tiếp theo như giám định hiện vật, đề xuất phương án bảo tồn, phát huy giá trị… |
Trao đổi với chúng tôi, một số người dân phường Đúc cho biết, cách đây hai năm, trong khi thi công bờ kè sông An Cựu, một số quả đạn tương tự đã được người dân rà phế liệu tìm thấy ở cạnh khu vực cầu Ga. Đặc biệt, tại vị trí vừa phát hiện ổ đạn, từng có một bến thuyền đông đúc và một cái miếu thờ tương đối lớn.
Một tài liệu khác của người Pháp đầu thế kỷ 19 (Tuyển tập BAVH) ghi nhận, trên địa bàn phường Đúc xưa kia từng tồn tại nhiều địa điểm thờ Cửu vị thần công. Riêng vị trí ga Huế ngày nay (đối diện địa điểm phát hiện đạn) từng là trường súng, làm nơi sản xuất, diễn tập bắn súng thần công. Do đó, trước năm 1945, ga Huế vẫn được gọi với cái tên ga Trường Súng.
Như vậy, Trường Súng ra đời từ khi nào? Liệu có sự liên quan nào giữa nó với 52 quả đạn thần công và vị trí phát hiện ra chúng hiện nay? Đó là một câu hỏi thú vị đang chờ sự giải mã tiếp theo của giới chuyên môn và các cơ quan quản lý văn hóa.
Kim Oanh